Το ιστορικό ενός …πάρκου
Ο τίτλος δεν είναι υπερβολικός, αντίθετα η πραγματικότητα που αφορά στο Ελληνικό τα τελευταία 15 χρόνια είναι πλήρως αποκαλυπτική και όσον αφορά τη σχετική διαχείριση από όλες τις κυβερνήσεις που μεσολάβησαν πλήρως δημαγωγική και αντιπεριβαλλοντική.
Για πρώτη φορά καταγράφηκε η πρόθεση για τη δημιουργία «μητροπολιτικής ζώνης πρασίνου» στο Ελληνικό με τον νόμο 2338/1995, όταν κυρώθηκε η σύμβαση για την κατασκευή και λειτουργία του αεροδρομίου στα Σπάτα.
Βάση αυτού ξεκίνησε το 1996 ένα ερευνητικό πρόγραμμα του Ε .Μ. Πολυτεχνείου, υπό τον καθηγητή Λουδοβίκο Βασενχόφεν, το οποίο κατέληξε άδοξα το 1999 λόγω του ότι, μετά την ανάληψη των Ολυμπιακών αγώνων (1997) άρχισε η «σαλαμοποίηση» του χώρου του Ελληνικού για την κατασκευή εκεί αθλητικών εγκαταστάσεων.
Όλοι οι αρμόδιοι είχαν δηλώσει τότε ότι θα είναι προσωρινές και όταν το 2001 άρχισε να λειτουργεί το νέο αεροδρόμιο στα Σπάτα ο πρωθυπουργός Σημίτης δήλωνε ότι : «το παλιό αεροδρόμιο θα γίνει το μεγαλύτερο μητροπολιτικό πάρκο της Ευρώπης».
Όμως τον Δεκέμβρη του 2003 προκηρύσσεται από την ΥΠΕΧΩΔΕ διεθνής διαγωνισμός ιδεών, για την πολεοδομική ανάπτυξη του Ελληνικού, ο οποίος περιελάμβανε εκτός των άλλων και επιχειρηματικές δραστηριότητες με μικτές χρήσεις, οικιστική αξιοποίηση, εστιατόρια, αναψυκτήρια κ.τ.λ.
Τρεις μήνες αργότερα, 17/02/2004, ο Κώστας Καραμανλής στην αντιπολίτευση τότε πήρε τη σκυτάλη να υπεραμυνθεί του πρασίνου: «Το Ελληνικό είναι μία από τις τελευταίες ευκαιρίες για την αύξηση του Πρασίνου στην πόλη. Δεν υπάρχει δίλημμα, τσιμέντο η πράσινο. Δεσμευόμαστε ότι οι χώροι που απελευθερώθηκαν θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για τη δημιουργία πρότυπου πάρκου».
Τρία χρόνια αργότερα, το 2007, επί κυβέρνησης Καραμανλή ο ΥΠΕΧΩΔΕ Γ. Σουφλιάς παρουσιάζει πρόταση που ουσιαστικά ήταν συνέχεια του διαγωνισμού για το Ελληνικό που είχε γίνει επί κυβέρνησης Σημίτη. Σύμφωνα με το σχέδιο Σουφλιά προέκυπταν κτίρια επιχειρήσεων, εμπορικά κέντρα και κατοικίες κάλυψης 1.300.000τ.μ. συνολικά, που σημαίνει 1.700 στρέμματα θα καλύπτονταν από κτίρια μπετόν και άσφαλτο.
Μέσα σε αυτή την επιφάνεια χωρούν δέκα εμπορικά κέντρα τύπου «The Mall» και μία πόλη 8-10 χιλιάδων κατοικιών, που σημαίνει 25 περίπου χιλιάδες κάτοικοι και αντίστοιχος αριθμός αυτοκινήτων.
Απέναντι σ’ αυτή την κατάσταση, συνειδητοποιώντας η τοπική κοινωνία την εμπορευματοποίηση και το συνακόλουθο «πάρκο τσιμέντου» που σχεδιαζόταν, άρχισε να αντιδρά έντονα.
Οι τέσσερις δήμοι της περιοχής (Αλίμου – Ελληνικού – Αργυρούπολης – Γλυφάδας) συντονίζουν τις ενέργειές τους στην «κοινή δράση» και οργανώνουν το Forum ως πρώτο σταθμό στον αγώνα για να γίνει ο χώρος του παλιού αεροδρομίου ένα μητροπολιτικό πάρκα υψηλού πρασίνου προς όφελος όλων.
Οργανώνουν με την στήριξη της Νομαρχίας Αθηνών και την συμμετοχή ΑΕΙ (ΕΜΠ- Γεωπονικό Πανεπιστήμιο), επιστημονικών φορέων (ΤΕΕ-ΔΣΑ), του ΕΚΑ, οικολογικών οργανώσεων και προσκεκλημένων από την Ε.Ε. επιστημονική διημερίδα στις 18-19/1/2008.
Παρεμβαίνουν επίσης στην εκδήλωση που διοργάνωσε η ΤΕΔΚΝΑ με θέμα «Αττική και περιβάλλον» στις 2 Φεβρουαρίου 2008 και αναπτύσσουν τα επιχειρήματά τους αποδομώντας τις θέσεις του ΥΠΕΧΩΔΕ που ωραιοποιούσαν την οικοπεδοποίηση και τσιμεντοποίηση.
Στην εκδήλωση αυτή ο Γ.Α. Παπανδρέου, στην αντιπολίτευση τότε, δήλωσε στην ομιλία
του: «Το ΠΑΣΟΚ αναγνωρίζοντας την οριακή κατάσταση που επικρατεί ιδιαίτερα στο λεκανοπέδιο», προχώρησε πρόσφατα για μετατροπή ολόκληρου του χώρου του Ελληνικού, σε ένα από τα μεγαλύτερα μητροπολιτικά πάρκα της Ευρώπης, με πράσινο και υποδομές που θα υποστηρίζουν το πάρκο,θα είναι περιβαλλοντικά και ενεργειακά φιλικές και μόνο για την εξυπηρέτηση του κοινού συμφέροντος και όλων των πολιτών του λεκανοπεδίου».
ΤΙ ΕΛΕΓΑΝ ΥΨΗΛΟΒΑΘΜΑ ΣΤΕΛΕΧΗ
Και ακολούθησαν υψηλόβαθμα στελέχη και νυν υπουργοί: Σ. Κουβέλης: «…ειδικά για το Ελληνικό στην συζήτηση που έγινε προ ημερησίας διατάξεως στο κοινοβούλιο το Νοέμβριο είπα ξεκάθαρα να μHν οικοδομηθεί ούτε ένα τετραγωνικό μέτρο στο ελληνικό, και αυτή είναι η θέση μας…..», Γ. Μπιρμπίλη: «….η δημιουργία Μητροπολιτικού Πάρκου στο Ελληνικό παραμένει ένας μεγάλος στόχος. Αναζητούνται οι καταλληλότεροι τρόποι…… ώστε να δημιουργηθεί και να συντηρείται ένας άρτια κατασκευασμένος, ελκυστικός και ασφαλής πρότυπος χώρος Πρασίνου για την Αθήνα, με δραστηριότητες αθλητισμού, αναψυχής, εκπαίδευσης και πολιτισμού….» και ο Γ. Σγουρός (νυν περιφερειάρχης): «……το Ελληνικό είναι μια μοναδική ευκαιρία για την πόλη. Δεν πρέπει να χαθεί στο Βωμό της οιασδήποτε οικονομικής σκοπιμότητας. Να μην ντρεπόμαστε γι’αυτό που θα κληροδοτήσουμε στα παιδιά μας.»
Μέσα σ’ αυτό το κλίμα η συζήτηση για το Μητροπολιτικό Πάρκο του Ελληνικού στρέφεται γύρω απο βασικά πρακτικά ερωτήματα και η Τοπική Ενωση Δήμων και Κοινωτήτων Νομού Αττικής (ΤΕΔΚΝΑ) αναθέτει στο Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος του τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ), για λογαριασμό των Δήμων Αλίμου, Αργυρούπολης, Γλυφάδας και Ελληνικού, την εκπόνηση Ερευνητικού Προγράμματος με θέμα: Βασικές αρχές σχεδιασμού Μητροπολιτικού Πάρκου Πρασίνου στο πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού, το οποίο και εκπονείται την περίοδο 2009-2010.
Τα αποτελέσματα της έρευνας, που δημοσιοποιείται το Γενάρη 2001, είναι αναρτημένα στην ηλεκτρονική πύλη του ΕΜΠ και διαθέσιμα για κάθε ενδιαφερόμενο, απαντούν συγκεκριμένα και τεκμηριώνουν τους λόγους για τους οποίους το πάρκο είναι αναγκαίο, είναι εφικτό και είναι φθηνό. Υποδεικνύουν επίσης μια βασική στρατηγική βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων φάσεων για τη δημιουργία ενός πάρκου πρασίνου άθλησης και πολιτισμού παναθηναϊκής εμβέλειας.
Προκειμένου να διατυπωθούν από το ΕΜΠ οι τελικές προτάσεις, κατεγράφησαν τα πολεοδομικά, θεσμικά και τεχνικά στοιχεία του χώρου του πρώην αεροδρομίου και της ακτής, διερευνήθηκαν οι σχέσεις της περιοχής με το μητροπολιτικό συγκρότημα της Αθήνας και αξιολογήθηκαν τα υφιστάμενα σενάρια αξιοποίησης. Ελέχθησαν τα διαθέσιμα οικονομικά στοιχεία της μέχρι τώρα λειτουργίας των εγκαταστάσεων του και διερευνήθηκαν τα τεχνοοικονομικά δεδομένα της δημιουργίας του πάρκου.
Κατεγράφη επίσης η πλούσια διεθνής εμπειρία επανάχρησης πρώην αεροδρομίων όπως και δημιουργίας και λειτουργίας μεγάλης κλίμακας χώρων πρασίνου στην Ευρώπη και τις Η.Π.Α.
Στο μεταξύ ο χώρος του πρώην αεροδρομίου παρά τις επανειλημμένες δικομματικές δηλώσεις και τα εκατομμύρια που δαπανήθηκαν για τις μελέτες παρουσιάζει εικόνα εγκατάλειψης. Μια ξεχασμένη αχανής έκταση με κατεστραμμένα κτίρια, όπως το terminal του δυτικού αερολιμένα και ξεχασμένα κουφάρια αεροπλάνων που έχουν απομείνει για να θυμίζουν τον πρώτο κρατικό αερολιμένα της χώρας.
Η ειρωνεία είναι ότι η δημιουργία του Μητροπολιτικού Πάρκου συμπεριλαμβάνεται στις δεσμεύσεις όλων των κυβερνήσεων των τελευταίων 14 ετών. Όμως κατά τη διάρκεια της τελευταίας 5ετίας ο χώρος του πρώην αεροδρομίου και ο παράκτιος χώρος κατατμήθηκαν περαιτέρω σε δεκάδες τμήματα με θεσμικές εκχωρήσεις κυρίως μακράς διάρκειας και αδικαιολόγητες νέες περιφράξεις. Οι περιφράξεις αυτές που τεμαχίζουν τον χώρο και εμποδίζουν την κίνηση έχουν συνολικό μήκος 56χλμ., εκ των οποίων τα 40χλμ. κατασκευάστηκαν τα τελευταία 3-4 χρόνια.
ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ
Ορισμένες από τις χρήσεις που προβλέφθηκαν από τις μεταολυμπιακές συμβάσεις (π.χ. εμπορικό κέντρο στην Μαρίνα Αγίου Κοσμά) είναι απολύτως ασύμβατες με την έννοια των ελεύθερων ακτών και του πάρκου. Με εξαίρεση τη συμβολική κατεδάφιση του ερειπωμένου από πολλά χρόνια νυκτερινού κέντρου «Φαντασία», τα αυθαίρετα αναψυκτήρια παραμένουν στο χώρο και λειτουργούν επιβαρυντικά. Εν ολίγοις, η κατάσταση, η εγκατάλειψη και η κυριαρχία των παλαιών και νέων αυθαιρέτων ή των πρόχειρων και κακής ποιότητας κατασκευών χαρακτηρίζουν τον χώρο.
Το 2009 πάντα πριν από τις εκλογές ο Γ.Α. Παπανδρέου επανήλθε επί του Ελληνικού τονίζοντας: «…Το ξεπούλημα και των τελευταίων ελεύθερων χώρων που έχουν απομείνει στην πόλη μας αποτελεί μία εγκληματική πολιτική και όχι μια αναπτυξιακή πολιτική. Θα υποβαθμίσει την πόλη, θα υποβαθμίσει τις υποδομές της, θα υποβαθμίσει τις προοπτικές τις. Πραγματική ανάπτυξη είναι η προστασία αυτών των χώρων».
Δυστυχώς όμως 20 μήνες μετά ο πρωθυπουργός, αθετόντας την δέσμευση του προς τους δημάρχους και τους κατοίκους του λεκανοπεδίου, διαπραγματευόταν σαν κοινός κερδοσκόπος μεσίτης την εκποίηση της δημόσιας έκτασης του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού σε επενδυτική εταιρία εμιράτου του περσικού κόλπου. Η «δουλειά» συμφωνήθηκε στο περιθώριο της συνόδου του ΟΗΕ το Σεπτέμβριο του 2010 στη Νέα Υόρκη. Κατά δημοσιογραφικές πληροφορίες στην τριμερή συνάντηση εκτός του Γεωργίου Παπανδρέου και του Εμίρη του Κατάρ συμμετείχε και ο Αμερικανός απεσταλμένος της Κυβέρνησης Ομπάμα, για την επίλυση του Μεσανατολικού, Τζορτζ Μίτσελ.
Η ανακοίνωση εν συνεχεία, περί μνημονίου με το Κατάρ, για το μέλλον του πρώην αεροδρομίου προκάλεσε σοκ και έντονες αντιδράσεις και στην τοπική αυτοδιοίκηση της περιοχής και στις τοπικές κοινωνίες και στο Παναττικό Δίκτυο Κινημάτων Πόλης.
Επί του θέματος ο καθηγητής του ΕΜΠ και επιστημονικός υπεύθυνος του ερευνητικού προγράμματος για το Ελληνικό Νίκος Μπελαβίλας δήλωσε: «Νοιώθουμε ταπεινωμένοι μαθαίνοντας ότι στα μακρινά εμιράτα ελήφθησαν αποφάσεις για το μέλλον του μεγαλύτερου ελεύθερου χώρου της Αθήνας, ερήμην των θεσμικών οργάνων της χώρας. Αποφάσεις οι οποίες δεν έχουν ουδεμία σχέση με οτιδήποτε ακούστηκε αυτά τα χρόνια ως ανάγκη. Φαίνεται ότι οι υπεύθυνοι της λήψης των αποφάσεων για το Ελληνικό αγνοώντας τις σύγχρονες Ευρωπαϊκές αντιλήψεις για την πόλη και το περιβάλλον, πείστηκαν από τους εμίρηδες του Κατάρ, να ακολουθήσουν το χειρότερο και πλέον αντιοικολογικό μοντέλο του πλανήτη. Το μοντέλο του Ντουμπάι.
Η συμπεριφορά αυτή εξευτελίζει την παράδοση μιας γενιάς πολεοδόμων από τον Αντώνη Τρίτση, τον Γρηγόρη Διαμαντόπουλο, τον Γιώργο Κανδύλη, μέχρι σημερινούς ενεργούς συναδέλφους μας που θεωρούν ότι η περιβαλλοντική καταστροφή και το πολεοδομικό αδιέξοδο της Αθήνας, οφείλεται σε τυχάρπαστες και αντιεπισημονικές αποφάσεις, σε ευκαιριακές πολιτικές επιλογές.»
Την συνέχεια ανέλαβε ο κ. Παμπούκης, με το fast track, και όλα συνεχίζουν να εξελίσσονται εν κρυπτώ. Στις 9 Φεβρουαρίου ο κ. Αθεμπίγιο παρουσίασε προφορικά στον Πρωθυπουργό τα βασικά στοιχεία ενός κάποιου master plan. Στο τέλος της ίδιου μήνα ο κ. Παμπούκης πήγε στο Κατάρ με μία κυβερνητική αντιπροσωπία και ενώ φαίνεται να συζήτησε με τους Καταριανούς την πρόταση Αθεμπίγιο, σε επερώτηση του κ. Παπαδημούλη στη Βουλή αρχές Μαρτίου απάντησε: «δεν σας λέω τίποτα είναι ακόμη νωρίς.» και συμπλήρωσε «κανείς σοβαρός άνθρωπος δεν μπορεί να λέει ότι όλο θα γίνει Πάρκο», για να συνειδητοποιήσουμε πλέον ότι η αλαζονεία και ο ευτελισμός των θεσμών έχει χτυπήσει κόκκινο από τη μεριά της κυβέρνησης.
Από την άλλη μεριά η τοπική αυτοδιοίκηση του Ελληνικού και των όμορων δήμων αντιδρά, η τοπική κοινωνία ενεργοποιείται, η Παναττική υποστήριξη διευρύνεται.
Ένα ευρύτερο κίνημα μητροπολιτικής αντίστασης αναπτύσσεται. Η «Επιτροπή Αγώνα» που πρόσφατα δημιουργήθηκε υποστηρίζεται από 71 συνολικά φορείς, εκ των οποίων 36 δημοτικά σχήματα , καθώς και από εκατοντάδες μέλη 6 Δικτύων.
Εξ άλλου στην «Ανοιχτή Επιστολή» προς την Κυβέρνηση, την τρόικα και τους Εμίρηδες αναφέρεται: «Σας ενημερώνουμε ότι το Ελληνικό δεν θα πουληθεί. Δεν θα πουληθεί γιατί δεν σας ανήκει, ανήκει σε όλους μας. Δεν θα πουληθεί γιατί έχει γίνει σύμβολο του αγώνα για το περιβάλλον και το πράσινο της Αθήνας. Δεν θα πουληθεί γιατί, αν συμβεί αυτό, δεν θα μείνει τίποτε πλέον όρθιο, θα πουληθεί η γη μας, τα σχολειά μας, τα νοσοκομεία μας, το νερό που πίνουμε και η θάλασσα που κολυμπάμε.»
Σαν επίλογο θα χρησιμοποιήσω την εισαγωγή από το κείμενο του Νίκου Μπελαβίλα: «Έρχονται στιγμές που οι επιστήμονες, είναι αναγκασμένοι να πάρουν θέση απέναντι στις προκλήσεις των καιρών. Οφείλουν να το κάνουν, σύμφωνα με τα κριτήρια και τις αξίες της επιστήμης τους. Οφείλουν να το κάνουν με τη συνείδηση ότι αποτελούν μέρος ενός κοινωνικού συνόλου και με επίγνωση των ευθυνών απέναντι σ’ αυτό.”
Κωστής Αδαμόπουλος Αρχιτέκτων, μέλος της «Επιτροπής Αγώνα για το Μητροπολιτικό Πάρκο του Ελληνικού»
