Παρουσία του Προέδρου της ΚΕΔΕ, πολλών Δημάρχων, Προέδρων Π.Ε.Δ. και του υπουργού Εσωτερικών
Ενώπιον μεγάλου αριθμού Δημάρχων της Αττικής, του προέδρου της ΚΕΔΕ, έξη Προέδρων Περιφερειακών Ενώσεων Δήμων της χώρας και του υπουργού Εσωτερικών Πάνου Σκουρλέτη, παρουσιάστηκε στα γραφεία της Π.Ε.Δ.Α. η μελέτη των καθηγητών Ν. Χλέπα και Ι. Ψυχάρη για την «Κατηγοριοποίηση των Δήμων.»
Η πρωτοβουλία σύνταξης της μελέτης ανήκει στην Περιφερειακή Ένωση Δήμων Αττικής και όπως χαρακτηριστικά είπε κατά την έναρξη της ημερίδας, ο πρόεδρος του Δ.Σ. κ. Γιώργος Ιωακειμίδης, Δήμαρχος Νίκαιας/Ρέντη, «ενώ, όλοι, συνομολογούμε τα τελευταία χρόνια ότι το ζήτημα είναι σοβαρό και πρέπει να ανοίξει η συζήτηση για την επίλυση του, μόλις τώρα επιχειρείται ένα πρώτο σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση..»
Αναφερόμενος ο κ. Γ. Ιωακειμίδης στους λόγους για τους οποίους πρέπει να κατηγοριοποιηθούν οι Δήμοι της χώρας, επικαλέστηκε σειρά λόγων, όπως, το γεωγραφικό ανάγλυφο της χώρας, τις πληθυσμιακές ανισότητες μεταξύ των μεγάλων πόλεων και των μικρών νησιών ή των ορεινών Δήμων και την έλλειψη δυνατοτήτων εκ μέρους των μικρών Δήμων να ασκήσουν όλες τις αρμοδιότητες που δυνητικά έχουν.»
«Η δική μας πρόταση -κατέληξε ο Πρόεδρος του Δ.Σ. της Π.Ε.Δ.Α.- περιέχει πέντε κατηγοριοποιήσεις τις οποίες οι δύο έγκριτοι καθηγητές περιλαμβάνουν στη μελέτη τους και ουσιαστικά διαμορφώνουν μια πρώτη αφετηρία για την έναρξη του δημόσιου διαλόγου που θα ακολουθήσει και θα ταξινομήσει τις προτεραιότητες.»
ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ
Οι βασικές κατηγορίες για τη νομική διαφοροποίηση των δήμων της Αττικής (οι οποίες όμως θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν και στην υπόλοιπη Ελλάδα) είναι οι εξής:
1. Μητροπολιτικοί Δήμοι
Πρόκειται για δήμους Εθνικής ή και Διεθνούς Εμβέλειας που αποτελούν ταυτόχρονα και τους δήμους-πυρήνες των μεγαλύτερων πολεοδομικών συγκροτημάτων της χώρας. Στην Αττική αυτά τα χαρακτηριστικά τα συγκεντρώνει η Αθήνα, η οποία είναι ένας με πληθυσμό υπερτετραπλάσιο από τον επόμενο σε μέγεθος δήμο της Αττικής (Πειραιάς). Τηρουμένων των αναλογιών, αντίστοιχα χαρακτηριστικά συγκεντρώνει η Θεσσαλονίκη, Μια υποκατηγορία Δήμων θα μπορούσε να περιλαμβάνει «Πρωτεύοντες Εθνικούς Πόλους» από το Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο (λ.χ. Πάτρα, Ηράκλειο, Λάρισα, κλπ.)
Οι μητροπολιτικοί δήμοι μπορούν να έχουν πρόσθετες αρμοδιότητες που στην υπόλοιπη χώρα ασκούνται από κρατικές υπηρεσίες και κρατικά νομικά πρόσωπα ή από τις Περιφέρειες (ιδίως σε θέματα αδειοδοτήσεων επιχειρήσεων και επαγγελμάτων, εγκρίσεων περιβαλλοντικών όρων, ελέγχου και εποπτείας αθλητικών, πολιτιστικών, εκπαιδευτικών φορέων και δραστηριοτήτων κ.ο.κ.). Η μεταφορά πρόσθετων αρμοδιοτήτων θα γίνεται από συγκεκριμένο κατάλογο με πρωτοβουλία των ίδιων των δήμων και θα συνοδεύεται με ανάλογη προσαρμογή των πόρων των δήμων αυτών. Επιπλέον, οι μητροπολιτικοί δήμοι θα έχουν όλες τις αρμοδιότητες που προβλέπονταν από τον «Καλλικράτη», αλλά η μεταφορά τους στην αυτοδιοίκηση αναβλήθηκε το 2013. Τέλος, αρμοδιότητες διοικητικής υποστήριξης προς γειτονικούς δήμους, με ανάλογη προσαρμογή των πόρων τους. Οι μητροπολιτικοί δήμοι συμμετέχουν υποχρεωτικά με αποφασιστική ψήφο σε όλα τα ΔΣ κρατικών νομικών προσώπων που ασχολούνται με τοπικά ή υπερτοπικά προβλήματα της περιοχής τους.
2 Μεγάλοι Δήμοι-διαδημοτικά κέντρα
Η ευρύτερη αυτή κατηγορία δήμων (κατά το πρότυπο των «καταστατικών πόλεων» στην Κεντρική Ευρώπη) αναφέρεται σε πόλεις-υπερτοπικά κέντρα (συνήθως και συγκοινωνιακοί κόμβοι) που μπορούν να αναλάβουν και λειτουργίες υποστήριξης των γειτονικών τους δήμων. Πρόκειται για δήμους που συνήθως διαθέτουν πληθυσμό αισθητά μεγαλύτερο από τους άλλους δήμους (συνήθως κοντά στο όριο των 70.000 κατοίκων), οι οποίοι συνήθως διαθέτουν σημαντικούς ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους, συνήθως αποτελούν (ή αποτέλεσαν κατά το παρελθόν) διοικητικά κέντρα, ενώ αντιμετωπίζουν προβλήματα και προκλήσεις διαφορετικής κλίμακας από τους υπόλοιπους δήμους. Στην Αττική πρόκειται για τους Δήμους Ηλιούπολης και Ζωγράφου (Κεντρικός Τομέας), Περιστερίου, Αιγάλεω και Ιλίου (Περιφερειακή Ενότητα (ΠΕ- Δ.Τομέα Αθηνών), Καλλιθέας και Ν.Σμύρνης ( ΠΕ Νότιου Τομέα – Δυτικό Τμήμα), Γλυφάδας και Αγ.Δημητρίου (ΠΕ Νότιου Τομέα), Αχαρνών (ΠΕ Ανατ. Αττικής- Βόρειο Τμήμα), Παλλήνης (ΠΕ Ανατ.Αττικής – Νότιο Τμήμα), Πειραιά, Ρέντη-Νίκαιας και Κερατσινίου-Δραπετσώνας (ΠΕ Πειραιώς), Αμαρουσίου, Κηφισιάς και Χαλανδρίου (ΠΕ Β.Αττικής), Φυλής (Δ.Αττικής).
Σε εθνικό επίπεδο η κατηγορία αυτή θα μπορούσε να περιλαμβάνει «Δευτερεύοντες Εθνικούς Πόλους» από το Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο (λ.χ. Χανιά, Ρόδο, Μυτιλήνη, Χίο, [Σύρος], Καλαμάτα, Τρίπολη, Λαμία, Χαλκίδα, Κέρκυρα, Κοζάνη, Σέρρες, Καβάλα)
Στις νησιωτικές περιοχές της χώρας, τα πληθυσμιακά όρια μπορούν να κινούνται χαμηλότερα και κυρίως οι δήμοι-διαδημοτικά κέντρα να ταυτίζονται με τις παλιές έδρες Επαρχείων.
Οι δήμοι-διαδημοτικά κέντρα μπορούν να έχουν ως πρόσθετες αρμοδιότητες όλες (ή κάποιες από) τις αρμοδιότητες που προβλέπονταν από τον «Καλλικράτη», αλλά η μεταφορά τους στην αυτοδιοίκηση αναβλήθηκε το 2013, αρμοδιότητες διοικητικής υποστήριξης (τεχνικές υπηρεσίες, πολεοδομία, κλπ.), καθώς και αρμοδιότητες που αναλαμβάνουν κατόπιν συμφωνίας με άλλους δήμους, την περιφέρεια ή κρατικές υπηρεσίες και νομικά πρόσωπα.
3 Αστικοί Δήμοι
Πρόκειται για την ευρύτερη κατηγορία δήμων και αφορά το μεγαλύτερο μέρος των δήμων στην Αττική αλλά και σε πολλές περιοχές της χώρας. Οι δήμοι αυτοί μπορούν να ανταποκριθούν σε όλα (ή σχεδόν σε όλα) τα κοινά καθήκοντα όλων των δήμων της χώρας. Η πυκνότητα πληθυσμού και λειτουργιών είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Ορισμένοι από τους δήμους αυτούς θα δέχονται υποστήριξη από τους δήμους-διαδημοτικά κέντρα, μπορούν πάντως να ζητήσουν να αναλάβουν όλες ή ορισμένες από τις αρμοδιότητες που η μεταφορά τους στην αυτοδιοίκηση αναβλήθηκε το 2013.
4 Περιαστικοί και Αγροτικοί Δήμοι
Πρόκειται μικρή κατηγορία στην Αττική, αλλά για μια ευρεία κατηγορία δήμων στις περισσότερες περιοχές της χώρας. Οι δήμοι αυτοί μπορούν να ανταποκριθούν στα περισσότερα (ορισμένοι και σε όλα) τα κοινά καθήκοντα όλων των δήμων της χώρας. Συνήθως διαθέτουν μεγάλη έκταση, ευρύ δίκτυο οικισμών και εκτεταμένο δίκτυο δρόμων διαφόρων κατηγοριών (και αγροτικών) που συνεπάγεται σημαντικό κόστος συντήρησης. Έχουν σημαντικές ανάγκες αναπτυξιακής υποστήριξης. Στην Αττική, ως περιαστικοί δήμοι θα μπορούσαν να χαρακτηρίζονται οι δήμοι Ασπροπύργου, Μεγαρέων, Κρωπίας, Ελευσίνας , Ραφήνας-Πικερμίου, Διονύσου, Ωρωπού , Λαυρεωτικής, Παιανίας, Φυλής, Σπάτων-Αρτέμιδος, Μαραθώνος, Σαρωνικού και Μαρκοπούλου Μεσογαίας
5 Μικροί Νησιωτικοί και Μικροί Ορεινοί Δήμοι
Η ευρύτερη αυτή κατηγορία δήμων περιλαμβάνει τόσο μικρούς νησιωτικούς όσο και μικρούς ορεινούς δήμους (οι ορεινοί μπορεί να είναι μεγάλοι σε έκταση αλλά μικροί πληθυσμιακά). Συμπεριλαμβάνονται δηλ. δύο υποκατηγορίες (νησιωτικοί και ορεινοί αντίστοιχα) για τις οποίες θα πρέπει να προβλεφθούν διαφοροποιήσεις. Για την Αττική, σημασία έχει η υποκατηγορία των νησιωτικών δήμων. .
Η Αττική διαθέτει επτά νησιωτικούς δήμους (Σαλαμίνα, Ύδρα, Αγκίστρι, Αίγινα, Πόρος, Σπέτσες, Κύθηρα). Από αυτούς έχουν χαρακτηριστεί και ως «ορεινοί» κατά τη ισχύουσα εθνική και ευρωπαϊκή-ενωσιακή νομοθεσία οι δήμοι Αγκιστρίου, Κυθήρων, Πόρου, Σπετσών και Ύδρας. Όμως οι νησιωτικοί δήμοι της Αττικής, μολονότι εκπληρώνουν όλες τις προϋποθέσεις για τον χαρακτηρισμό της εδαφικής τους περιφέρειας ως «νησιού» ή «συμπλέγματος νήσων και βραχονησίδων» δεν έχουν υπαχθεί από το νόμο 3852/2010 στην κατηγορία των «νησιωτικών δήμων» (άρθρο 204) κατά το νόμο αυτό επειδή η Περιφέρεια Αττικής δεν συμπεριλαμβάνεται στις «νησιωτικές περιφέρειες».
Οι μικροί νησιωτικοί/ορεινοί δήμοι μπορούν να έχουν πρόσθετες ή μειωμένες αρμοδιότητες: Θα έχουν καταρχήν ένα minimum υποχρεωτικών αρμοδιοτήτων και κατά τα λοιπά οι άλλες αρμοδιότητες θα ανατεθούν δια νόμου σε μεγάλους δήμους ή/και διαδημοτικά κέντρα και τις περιφέρειες. Θα έχουν όμως πρόσθετες Αρμοδιότητες που αντιστοιχούν στο νησιωτικό/ορεινό τους χαρακτήρα (άρθρο 204 ν. 3852/2010). Θα απαλλάσσονται όμως από ορισμένες αρμοδιότητες που θα περιλαμβάνονται σε συγκεκριμένο κατάλογο δαπανηρών/απαιτητικών αρμοδιοτήτων μετά από αίτημα τους.
Βασικές Κατευθύνσεις για τους δήμους όλης της χώρας:
Μεγαλύτερη διοικητική-οργανωτική αυτοτέλεια των δήμων. Δυνατότητα να αποφασίζουν για την ενδοδημοτική αποκέντρωση και την εδαφική υποδιαίρεση των δήμων τους σε δημοτικές/τοπικές κοινότητες
Καθιέρωση λίγων (προτείνονται 5 βασικές) κατηγοριών για τη διαφοροποίηση του νομικού καθεστώτος των δήμων
Διαφοροποίηση των πόρων ανάλογα με το καθεστώς και τις αρμοδιότητες των δήμων.
Τροποποίηση του άρθρου 1 του ν. 3852/2010 όπου θα γίνει κατηγοριοποίηση «εν δυνάμει» για κάθε δήμο της χώρας
Η υπαγωγή σε μια από τις πέντε κατηγορίες των δήμων θα γίνεται εθελοντικά από τους ίδιους τους δήμους με απόφαση του Δ.Σ. και στη συνέχεια με πρόταση του υπουργού θα εκδίδεται σχετικό Π.Δ.
