Το θεσμικό πλαίσιο διακρίνει δύο βασικές κατηγορίες
Η επαγγελματική ιδιότητα καθώς και η ενασχόληση με συγκεκριμένο αντικείμενο οδηγούν αρκετούς πολίτες που ενδιαφέρονται να είναι υποψήφιοι σε θεσμικό κώλυμα εκλογιμότητας και κατ’ επέκταση σε ασυμβίβαστο. Το θεσμικό πλαίσιο διακρίνει δύο βασικές κατηγορίες περιπτώσεων που έχουν κώλυμα των εργαζομένων σε συγκεκριμένο αντικείμενο που ενδιαφέρονται να εκλεγούν στο αξίωμα των δημοτικών αρχών καθώς και εκείνων που διεκδικούν οποιοδήποτε αξίωμα της τοπικής αυτοδιοίκησης. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι ενδιαφερόμενοι όφειλαν να έχουν παραιτηθεί από τις θέσεις τους από το 2012, ενώ σε άλλες οφείλουν να παραιτηθούν πριν καταθέσουν την υποψηφιότητα τους.
Σύμφωνα με την εγκύκλιο του υπουργείου Εσωτερικών τα βασικά κωλύματα καθώς και τα ασυμβίβαστα περιγράφονται αναλυτικά στο άρθρο 14 του ν.3852/2010. Μεταξύ άλλων δεν μπορούν να εκλεγούν στο αξίωμα των δημοτικών αρχών οι δικαστικοί υπάλληλοι, οι αξιωματικοί, οι θρησκευτικοί λειτουργοί, οι γενικοί γραμματείς και υπάλληλοι δήμων, ο συμπαραστάτης του δημότη, οι πρόεδροι διοικητικών συμβουλίων δημοτικών ΝΠΔΔ και οι υπάλληλοι Νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου ή ιδρυμάτων των δήμων. Αντίστοιχο κώλυμα προβλέπεται και σε περιπτώσεις πολιτών που είναι διευθύνοντες σύμβουλοι και υπάλληλοι ΝΠΙΔ, πλην αστικών εταιρειών μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα τα οποία έχουν συστήσει ή στα οποία συμμετέχουν οι δήμοι στους οποίους υποβάλλουν υποψηφιότητα. Το υπουργείο Εσωτερικών έχει προβεί στη δημοσιοποίηση του καταλόγου όλων των νομικών προσώπων και των ΔΕΚΟ.
Σύμφωνα με την εγκύκλιο του υπουργείου Εσωτερικών τα πρόσωπα των παραπάνω κατηγοριών, (με εξαίρεση τους θρησκευτικούς λειτουργούς), μπορούν να θέσουν υποψηφιότητα εφόσον παραιτηθούν από τη θέση τους μετά την κατάθεση της δήλωσης του συνδυασμού στο Πρωτοδικείο και πριν την ανακήρυξη των υποψηφίων, δηλαδή μέχρι τα μεσάνυχτα της 2ης Μαΐου 2014. Η παραίτηση επιδίδεται, αποκλειστικά, με δικαστικό επιμελητή στον Πρόεδρο Πρωτοδικών, ο οποίος την υποβάλλει αμέσως στην αρχή που είναι αρμόδια να την αποδεχθεί. Επιπλέον οι δικαστικοί λειτουργοί και οι αξιωματικοί των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας δεν πρέπει να έχουν υπηρετήσει στα διοικητικά όρια του δήμου, όπου θα θέσουν υποψηφιότητα εικοσιτέσσερις (24) μήνες πριν την ημερομηνία ανακήρυξης των υποψηφίων (δηλαδή, δεν πρέπει να έχουν υπηρετήσει μετά τις 2.5.2012).
Οι τακτικοί υπάλληλοι, με σχέση εργασίας δημοσίου δικαίου και ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου, των δήμων, των νπδδ και ιδρυμάτων αυτών, υπάλληλοι νπιδ, πλην αστικών εταιρειών μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, τα οποία έχουν συστήσει ή στα οποία συμμετέχουν οι δήμοι, στους οποίους υποβάλλουν υποψηφιότητα, που παραιτούνται υποχρεωτικά από την υπηρεσία τους για να ανακηρυχθούν υποψήφιοι, εάν δεν εκλεγούν, επανέρχονται στην ενεργό υπηρεσία μετά την περάτωση της διαδικασίας ανακήρυξης των εκλεγομένων και σε περίπτωση που εκλεγούν επανέρχονται μετά τη λήξη της θητείας τους.
Υπάλληλοι με οποιαδήποτε σχέση εργασίας του Δημοσίου, των περιφερειών, των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, των κρατικών νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου, των δημοσίων επιχειρήσεων και των επιχειρήσεων τη διοίκηση των οποίων ορίζει άμεσα ή έμμεσα το Δημόσιο, με διοικητική πράξη ή ως μέτοχος, στους δήμους στα διοικητικά όρια των οποίων άσκησαν καθήκοντα προϊσταμένου οργανικής μονάδας επιπέδου Γενικής Διεύθυνσης ή Διεύθυνσης, μέσα στο δεκαοκτάμηνο πριν από τη διενέργεια των δημοτικών εκλογών. Στη ρύθμιση του προηγούμενου εδαφίου δεν υπάγονται οι διευθυντές σχολικών μονάδων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και οι διευθυντές τμημάτων, μονάδων, κλινικών και εργαστηρίων ιατρικής υπηρεσίας του Ε.Σ.Υ..
Ποιοι δεν μπορούν να εκλεγούν σε οποιοδήποτε αξίωμα της Τ.Α.
Στην εγκύκλιο του υπουργείου Εσωτερικών επισημαίνεται ότι δεν μπορούν να εκλεγούν σε οποιοδήποτε αξίωμα της Τ.Α., όσοι έχουν εκπέσει από το αιρετό αξίωμά τους, μετά από αμετάκλητη καταδίκη, ως αυτουργοί ή συμμέτοχοι, για κακούργημα ή για τα αδικήματα της παραχάραξης, της κιβδηλείας, της πλαστογραφίας, της ψευδής βεβαίωσης, της δωροδοκίας, της εκβίασης, της κλοπής, της υπεξαίρεσης, της απιστίας, της απάτης, της καταπίεσης, της αιμομιξίας, της μαστροπείας, της σωματεμπορίας, της παράνομης διακίνησης αλλοδαπών και της παράβασης της νομοθεσίας για την καταπολέμηση των ναρκωτικών και της λαθρεμπορίας, κατά τη δημοτική περίοδο 1.1.2011-31.8.2014. Το ίδιο κώλυμα ισχύει και για όσους συνδέονται με το Δήμο όπου επιθυμούν να θέσουν υποψηφιότητα, ή τα νομικά τους πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, εξαιρουμένων των Συνδέσμων, με σύμβαση που αφορά α) προμήθεια β) εκτέλεση δημοτικού έργου γ) παροχή υπηρεσιών δ) παραχώρηση δικαιώματος εκμετάλλευσης δημοτικού έργου ή δημοτικής υπηρεσίας, ύψους 5.000 ευρώ και άνω συνολικά ετησίως. Δηλαδή όσοι έχουν συνάψει σύμβαση της οποίας οι όροι από πλευράς υποχρεώσεων και των δύο μερών δεν έχουν εκπληρωθεί κατά το χρόνο ανακήρυξης του υποψηφίου.
