Οι πολύτιμες βιωμένες εμπειρίες πολλών Χαλανδραίων από τα χρόνια της Κατοχής, της Αντίστασης και του Εμφυλίου βρήκαν τη θέση τους όχι μόνο στην προφορική ιστορία της πόλης, αλλά και στην καλαίσθητη έκδοση «Δεκαετία του ’40 και οι Χαλανδραίοι», χάρη στην επίπονη προσπάθεια και το μεράκι των μελών της ομάδας Προφορικής Ιστορίας του Δήμου Χαλανδρίου (ΟΠΙΔΗΧ) και τη συνδρομή του Δήμου Χαλανδρίου.
Η εν λόγω έκδοση περιλαμβάνει πληθώρα μαρτυριών αφανών πρωταγωνιστών των ιστορικών γεγονότων της δεκαετίας του ’40. Περιλαμβάνει επίσης φωτογραφικά τεκμήρια, ένα συνοπτικό ιστορικό πλαίσιο που η Ομάδα έκρινε αναγκαίο για τη διευκόλυνση του αναγνώστη και ένα «Μικρό Ιστορικό» για το Χαλάνδρι εκείνης της εποχής.
Συμβολή στη διάσωση της συλλογικής μνήμης
«Χωρίς να συνιστά ιστορική μελέτη με την παραδοσιακή έννοια (έρευνα της υπάρχουσας βιβλιογραφίας, συγκριτική μελέτη, συμπεράσματα), φιλοδοξεί να συμβάλει στη διάσωση της συλλογικής μας ιστορικής μνήμης και να προσθέσει κάτι στις πρωτογενείς πηγές∙ κάτι που ίσως φανεί χρήσιμο στους νεότερους και σε μελλοντικούς ερευνητές», σημειώνει στην εισαγωγή της έκδοσης η κ. Νάση Σιαφάκα, ομότιμη καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών και συντονίστρια της ΟΠΙΔΗΧ.
Μέσα στις σελίδες της ζωντανεύουν μνήμες από το Χαλάνδρι καθ’ εαυτό αλλά και από όλη την επικράτεια, καθώς οι Χαλανδραίοι της εποχής ακολουθούν τη ρότα των ιστορικών γεγονότων από το κέντρο στην Περιφέρεια και τανάπαλιν. Από την κήρυξη του πολέμου -την οποία μαθαίνει από πρώτο χέρι ο Χαλανδραίος Φώτης Νόμπελης, από τον πατέρα του και υπασπιστή του Ιωάννη Μεταξά- έως την κηδεία του Κωστή Παλαμά που εξελίσσεται στην κορυφαία –ίσως- αντιστασιακή εκδήλωση.
Από τη Σφαγή των Καλαβρύτων που βλέπει με τα μάτια του ο έφηβος τότε ο Ανδρέας Δερβένης, έως τα βουνά της Ρούμελης, όπου ο Νικόλαος Ξένος μάχεται τους κατακτητές στο πλευρό του Άρη Βελουχιώτη.
Από την πείνα του ’41-42 που άφησε δεκάδες νεκρούς και στο Χαλάνδρι έως την εφημερίδα η «H Φωνή των Σκλάβων» και τους πρωτεργάτες της Αντίστασης στο Χαλάνδρι.
Από το μεγάλο Μπλόκο της πόλης το 1944, όπου οι συνεργάτες των ναζί κάνουν αυτό που ξέρουν καλά, έως τους πανηγυρισμούς της Απελευθέρωσης, τη μάχη των
Δεκεμβριανών που δίνεται στη Σχολή Χωροφυλακής στη Μεσογείων, και βέβαια τα οδυνηρά χρόνια του Εμφύλιου.
Ποιος ο στόχος πίσω από την επιμελή καταγραφή όλων αυτών των μαρτυριών; Μα για το παράθυρο που ανοίγει στο παρελθόν συνδέοντας το με το παρόν και το μέλλον μας, όπως εξηγεί η Νάση Σιαφάκα ή γιατί απλά «είμαστε ό,τι θυμόμαστε», όπως συμπληρώνει η ίδια.
Την αξία του έργου περιγράφει γλαφυρά και ο αντιδήμαρχος Πολιτισμού του Δήμου Χαλανδρίου Σέργιος Γκάκας που στήριξε από την πρώτη στιγμή το εγχείρημα: «Το να ξετρυπώσεις τα πρόσωπα πίσω από την Ιστορία, να κάνεις την, τρεμάμενη πια, φωνή τους να ακουστεί, να αποδείξεις ότι στο σώμα που δημιούργησε η επίσημη καταγραφή των γεγονότων υπάρχουν ρωγμές και λάμψεις, είναι ένα έργο πολύτιμο».
Συντελεστές
Σημειώνεται ότι ειδικά για την έκδοση αυτή εργάστηκαν τα μέλη της ΟΠΙΔΗΧ Νάση Σιαφάκα -που είχε και τη συνολική επιμέλεια του εγχειρήματος- και Ελένη Ανυφαντάκη. Σημαντική υπήρξε και η συνδρομή των Βασιλικής Σιαφάκα, Ευτυχίας Γεωργούλια και Γιώργου Κούκου, που είναι επίσης μέλη της ΟΠΙΔΗΧ. Τη γραφιστική επιμέλεια της έκδοσης ανέλαβε η φίλη της Ομάδας Βάλια Καπάδαη.
Η ιστορικός Τασούλα Βερβενιώτη υπήρξε όπως σημειώνει η κ. Σιαφάκα διαρκής πηγή έμπνευσης και στήριξης της επίπονης αυτής προσπάθεια, που έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία «της αδιαμεσολάβητης, κατά το δυνατό, προφορικής ιστορίας της κρίσιμης αυτής δεκαετίας του ‘40 μέσα από τις αφηγήσεις των “απλών ανθρώπων“ χωρίς να ξεχωρίζει “νικητές και ηττημένους“».
Μουσείο Ιστορικής Μνήμης
Όλο αυτό το υλικό που ξεδιπλώνει, όπως εξηγεί η κ. Σιαφάκα, βιώματα και μνήμες και από άλλες πτυχές της ζωής και των συλλογικών δράσεων παλαιών και νεότερων Χαλανδραίων μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στη διάσωση της συλλογικής ιστορικής μνήμης των κατοίκων της περιοχής και στη δημιουργία του “Μουσείου Ιστορικής Μνήμης“ στο Χαλάνδρι, τονώνοντας παράλληλα την αλληλεπίδραση με την κοινωνία και τα σχολεία της πόλης.
Λόγω της πανδημίας του κορονοϊού η πολύτιμη αυτή έκδοση δεν έτυχε μιας ανοιχτής παρουσίασης αντίστοιχης της αξίας της, ο Δήμος Χαλανδρίου όμως και τα μέλη της ΟΠΙΔΗΧ προσδοκούν ότι αυτό θα γίνει όταν οι συνθήκες είναι προσφορότερες.
Η έκδοση υπάρχει και σε ηλεκτρονική μορφή στην ιστοσελίδα του Δήμου: «Η δεκαετία του ’40 και οι Χαλανδραίοι».
