Το νέο «πρόσωπο» του στρεπτόκοκκου: Πώς επηρέασε η πανδημία
Θέμα συζήτησης στα ιατρεία των παιδιάτρων και στις συναντήσεις μεταξύ γονέων μικρών παιδιών είναι τα τελευταία 24ωρα η λοίμωξη από στρεπτόκοκκο ομάδας Α, με αφορμή τον θάνατο του 8χρονου από τη Νάουσα Ημαθίας. Περιστατικά στρεπτόκοκκου καταγράφονται διαχρονικά, πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Τότε, σε ένα στρατόπεδο εκπαίδευσης που βρίσκεται στο Τέξας, ένα επιβλαβές στέλεχος πνευμονίας προκλήθηκε από στέλεχος στρεπτόκοκκου.
Κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, μια επιδημία στρεπτοκοκκικής λοίμωξης στο Ναυτικό των Ηνωμένων Πολιτειών έδειξε ότι αυτός ο τύπος ασθένειας ήταν σε θέση να εξαπλωθεί. Παρά το γεγονός ότι το μικρόβιο είναι πολύ γνωστό και οι γονείς είναι συνηθισμένοι από τους παιδιάτρους στον έλεγχο για στρεπτόκοκκο όταν υπάρχει έντονος πονόλαιμος, τα τελευταία τρία χρόνια, με αφετηρία την πανδημία κορωνοϊού αποκαλύπτεται το νέο του «πρόσωπο».
Πλέον, και ενώ όλες οι χώρες έχουν βγει σταδιακά από τα περιοριστικά μέτρα λόγω της πανδημίας, διαπιστώνεται ότι συνηθισμένα, γνωστά παθογόνα δίνουν τις ίδιες λοιμώξεις, ενίοτε με πιο βαριά κλινική εικόνα και με άλλη εποχική κατανομή σε σχέση με αυτή που ήταν συνηθισμένη πριν από την πανδημία. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε χώρες της βόρειας Ευρώπης που κατέγραψαν σοβαρά περιστατικά λοίμωξης με στρεπτόκοκκο, όπως στο Ηνωμένο Βασίλειο, παρατηρήθηκε ήδη από τον περασμένο Σεπτέμβριο αύξηση τόσο των απλών λοιμώξεων από στρεπτόκοκκο όσο και των διεισδυτικών λοιμώξεων, κυρίως σε παιδιά κάτω από δέκα ετών, ενώ το σύνηθες ήταν η συρροή κρουσμάτων στο τέλος του χειμώνα και τις αρχές της άνοιξης.
Τρεις υποθέσεις υπάρχουν πίσω από αυτό το φαινόμενο. Η πρώτη, σύμφωνα με την πρόεδρο της Ένωσης Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων Θεσσαλονίκης, Όλγα Τζέτζη, είναι το «ανοσολογικό χρέος». Όπως αναφέρει, «επί τρία χρόνια βιώσαμε μεγάλα διαστήματα καραντίνας, κλειστήκαμε μέσα, δε συγχρωτιστήκαμε. Μετά τις καραντίνες, ο ανθρώπινος οργανισμός εκτέθηκε σε συνήθεις λοιμώξεις μετά από αρκετό καιρό. Παιδιά τα οποία γεννήθηκαν στην περίοδο της covid και παρακολούθησαν για πρώτη χρονιά τους παιδικούς σταθμούς εφέτος, είχαν σχεδόν ‘παρθένο’ οργανισμό όσον αφορά στην επαφή τους με τα συνηθισμένα ιογενή ή μικροβιακά παθογόνα». Με αυτά τα δεδομένα, οι λοιμώξεις εκδηλώνουν μια πιο βίαιη έκφραση και αυτό είναι κάτι που παρατηρείται εφέτος γενικότερα.
Μια δεύτερη υπόθεση για τις βαρύτερες λοιμώξεις από συνηθισμένα παθογόνα είναι η επίδραση συλλοιμώξεων. «Οποιαδήποτε βακτηριακή λοίμωξη συνυπάρξει με ιό, προκαλεί όπως είναι λογικό, πολύ μεγαλύτερη επιβάρυνση», εξηγεί η κυρία Τζέτζη. Από το φθινόπωρο και έπειτα, μετά την πανδημία οι λοιμώξεις του αναπνευστικού είναι απανωτές και σε αρκετές περιπτώσεις παρατηρήθηκαν συλλοιμώξεις.
Ένα τρίτο σενάριο που διατυπώνεται με τη μορφή ερωτήματος από την παιδίατρο, είναι το εξής: «Ο κορωνοϊός, στον οποίο εκτεθήκαμε όλοι, γνωρίζουμε τι επίδραση είχε στο ανοσοποιητικό μας;». Η απάντηση δεν είναι ακόμη διαθέσιμη με σαφή και ολοκληρωμένο τρόπο. Τα παραπάνω σενάρια απασχόλησαν τους ειδικούς στο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Παιδιατρικών Λοιμώξεων, που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο μήνα στη Λισαβόνα.
Γίνεται, επομένως, σαφές ότι η πιο σοβαρή έκφραση της λοίμωξης από στρεπτόκοκκο της ομάδας Α, δηλαδή η διεισδυτική λοίμωξη, έχει μπει στο «μικροσκόπιο» των επιστημονικών και υγειονομικών αρχών. Το ygeiamou.gr επιχειρεί να ξεδιαλύνει το τοπίο.
Ο στρεπτόκοκκος και η μετάδοσή του
Ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α, γνωστός και ως πυογόνος στρεπτόκοκκος ή GAS (Group A Streptococcus) είναι ένα βακτήριο που μπορεί να προκαλέσει διάφορες λοιμώξεις στον άνθρωπο, συνήθως ήπιες αλλά σε σπάνιες περιπτώσεις πολύ σοβαρές, ακόμη και θανατηφόρες αν δεν αντιμετωπιστούν κατάλληλα. Σε ένα μικρό ποσοστό (1-5%) ατόμων το βακτήριο εντοπίζεται στον φάρυγγα ή το δέρμα τους ή και σε άλλα σημεία, χωρίς να νοσούν, αποτελούν δηλαδή αυτά τα άτομα υγιείς φορείς του βακτηρίου. Ο στρεπτόκοκκος ομάδας Α μεταδίδεται μέσω: Των μολυσμένων σταγονιδίων από τις εκκρίσεις ασθενών, της επαφής με επιμολυσμένες επιφάνειες, την επαφή με μολυσμένες δερματικές βλάβες ασθενών, από υγιείς φορείς του βακτηρίου.
Ο στρεπτόκοκκος ομάδας Α μεταδίδεται πολύ πιο εύκολα από άτομα που είναι συμπτωματικά και νοσούν, παρά από υγιείς φορείς του βακτηρίου.
Η απλή λοίμωξη και η διεισδυτική λοίμωξη
Ο διαχωρισμός κρίνεται αναγκαίος κατά τους παιδιάτρους. Και αυτό διότι με αφορμή τη γνωστοποίηση έξι θανάτων το 2023 στην Ελλάδα εξαιτίας διεισδυτικής στρεπτοκοκκικής νόσου (iGAS) από στρεπτόκοκκο ομάδας Α, οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν τη διαφορά.
Σύμφωνα με όσα σημειώνει η κυρία Τζέτζη, ο στρεπτόκοκκος προκαλεί ποικιλία λοιμώξεων. Το εύρος τους είναι από ασυμπτωματική φορεία, λοιμώξεις που περιλαμβάνουν αμυγδαλίτιδα, φαρυγγίτιδα, οστρακιά, έως και τη λοίμωξη iGAS. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι παιδίατροι βλέπουν απλές λοιμώξεις με εκδήλωση αμυγδαλίτιδας ή φαρυγγίτιδας που θεραπεύονται εύκολα με χορήγηση αντιβιοτικών.
«Σε ορισμένες, σπάνιες, περιπτώσεις, το μικρόβιο περνά σε σημεία που δεν θα έπρεπε να βρίσκεται κανονικά. Τέτοια επιπλοκή είναι να μην παραμείνει στον φάρυγγα ενός παιδιού αλλά να περάσει στο αίμα και να πάει σε όργανα, όπως για παράδειγμα, οι πνεύμονες, οι νεφροί, κ.ά, οδηγώντας σε σηπτικό σοκ και πολυοργανική ανεπάρκεια», λέει η παιδίατρος. Η μετάβαση αυτή μπορεί να γίνει γρήγορα και να είναι ραγδαία η επιδείνωση της υγείας του παιδιού. Ποιες είναι, όμως, οι προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες μπορεί να συμβεί; «Πρώτον, ένα εξασθενημένο ανοσοποιητικό. Μπορεί να προέλθει από μια πρόσφατη βαριά λοίμωξη, από μια κακοήθεια, από ένα ανοσοκατασταλτικό φάρμακο ή να σχετίζεται με την ηλικία, για παράδειγμα για ανθρώπους από 65 ετών και πάνω. Δεύτερον, μια λοίμωξη από οποιοδήποτε ιό η οποία μπορεί να προηγείται ή να συνυπάρχει με τη λοίμωξη από τον στρεπτόκοκκο θα βρει τον οργανισμό πιο ευάλωτο και πιο εύκολα μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές. Τρίτον, κάποιος μη προβλέψιμος παράγοντας μπορεί να οδηγήσει ένα παιδί από απλή λοίμωξη σε λοίμωξη με σοβαρές επιπλοκές», εξηγεί η κυρία Τζέτζη, επαναλαμβάνοντας ότι η σοβαρή λοίμωξη είναι σπάνια και όχι ο κανόνας.
Διάγνωση – συμπτώματα
Τα συμπτώματα που θα παρουσιάσει το πάσχον άτομο είναι ανάλογα με το είδος της λοίμωξης που θα του προκαλέσει το βακτήριο. Για παράδειγμα η φαρυγγοαμυγδαλίτιδα εκδηλώνεται με πυρετό, πονόλαιμο, δυσκαταποσία, διόγκωση των αμυγδαλών με λευκωπό επίχρισμα, διόγκωση των λεμφαδένων και αιμορραγικά στίγματα (πετέχειες) στην υπερώα.
Μορφές διεισδυτικής νόσου του βακτηριδίου – στις σπάνιες περιπτώσεις της διεισδυτικής νόσου iGAS – αποτελούν η νεκρωτική περιτονίτιδα (necrotizing fasciitis) και το στρεπτοκοκκικό σύνδρομο τοξικής καταπληξίας (Streptococcal Toxic Shock Syndrome).
Υπάρχουν διάφορες εξετάσεις για τη διάγνωση της λοίμωξης από τον στρεπτόκοκκο ομάδας Α ανάλογα με την κλινική εικόνα του ασθενούς. Για παράδειγμα η στρεπτοκοκκική φαρυγγοαμυγδαλίτιδα μπορεί γρήγορα να διαγνωσθεί με καλλιέργεια φαρυγγικού επιχρίσματος καθώς επίσης και με ένα ταχύ τεστ ανίχνευσης του αντιγόνου του στρεπτοκόκκου, γνωστό ως step test.
Οι παιδίατροι τονίζουν ότι οι γονείς με την εκδήλωση του πυρετού και του πονόλαιμου πρέπει να συμβουλεύονται τον παιδίατρο των παιδιών τους και να μην πραγματοποιούν μόνοι τους strep tests από το φαρμακείο. Ο παιδίατρος είναι ο κατάλληλος να διαγνώσει τη λοίμωξη και να δώσει αγωγή, εφόσον κρίνει ότι χρειάζεται.
Θεραπεία – εμβόλιο
Η στρεπτοκοκκική λοίμωξη από τον στρεπτόκοκκο ομάδας Α πρέπει εγκαίρως να αντιμετωπίζεται με τα κατάλληλα αντιβιοτικά, ανάλογα με τη βαρύτητα της λοίμωξης. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει εμβόλιο για την πρόληψη της στρεπτοκοκκικής λοίμωξης από τον πυογόνο στρεπτόκοκκο ομάδας Α. Ωστόσο, υπάρχουν κάποια εμβόλια υπό μελέτη έναντι του βακτηρίου. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η λοίμωξη από στρεπτόκοκκο δεν εγκαταλείπει ανοσία διά βίου, δηλαδή ο ίδιος οργανισμός μπορεί να προσβληθεί και να ξαναπροσβληθεί από στρεπτόκοκκο.
Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο
Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, οποιοσδήποτε μπορεί να νοσήσει από στρεπτοκοκκική λοίμωξη. Ωστόσο πιο ευάλωτοι στο βακτήριο είναι τα μικρά παιδιά, οι ηλικιωμένοι, οι ανοσοκατεσταλμένοι, οι άνθρωποι με χρόνια νοσήματα και όσοι διαβιούν σε κακές συνθήκες υγιεινής και σε συνθήκες συγχρωτισμού. Ό, τι ακριβώς ισχύει και για άλλες λοιμώξεις, ιογενείς ή βακτηριακές. Ο πυογόνος στρεπτόκοκκος αποτελεί ένα από τα πιο συχνά αίτια φαρυγγοαμυγδαλίτιδας στα παιδιά σχολικής ηλικίας. Οι παιδίατροι εκτιμούν ότι ένα πολύ μεγάλο ποσοστό παιδιών αυτή τη στιγμή είναι φορείς στρεπτόκοκκου. Όμως, οι λεγόμενοι «υγιείς μικροβιοφορείς», που δεν θα εκδηλώσουν νόσο, δε χρειάζονται θεραπεία με αντιβίωση.
