Η ομιλία του δημάρχου Μεταμόρφωσης, κ. Μιλτιάδη Καρπέτα για την Εθνική Επέτειο της 28ης Οκτωβρίου
Α΄. ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Συμπληρώνονται σήμερα τα 75 χρόνια από τη μεγάλη μέρα της 28ης Οκτωβρίου, που άνοιξε το δρόμο στο «έπος του 40», το δεύτερο μέγα κεφάλαιο στη νεοελληνική ιστορία.
Είναι μέρα Μνήμης και Υπερηφάνειας. Αλλά είναι – και πρέπει να είναι – και ημέρα Περίσκεψης και Περισυλλογής. Δικαιούμαστε ασφαλώς να είμαστε υπερήφανοι για το ηρωικό χθες αλλά οφείλουμε να στοχαστούμε για το σήμερα και να σταθούμε υπεύθυνα απέναντι στο αύριο.
Ποιο νόημα και ποιο μήνυμα μπορούμε και πρέπει ν’ αντλήσουμε από το Έπος του ’40 και την εθνική αντίσταση που επακολούθησε; Αυτή είναι η πρόκληση του σημερινού γιορτασμού.
Β΄. ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ
Ας ξεκινήσουμε, όμως, με τα ιστορικά γεγονότα.
Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος που άφησε 8 εκατομμύρια νεκρούς και 21 εκατομμύρια τραυματίες, σάρωσε τέσσερις αυτοκρατορίες και έκανε την Ευρώπη « Ένα εργοστάσιο ιδεών πάνω σ’ ένα νεκροταφείο», σύμφωνα με τη ρήση του Τσέχου πολιτικού Τόμας Μάζαρυκ.
Σ’ αυτό το «εργοστάσιο», αναπτύχθηκαν τρεις μεγάλες ιδεολογίες:
Ο φιλελεύθερος Γούντροου Ουίλσον επαγγελόταν έναν κόσμο « ασφαλή για τη δημοκρατία».
Ο Ν. Λένιν υποσχόταν μια παγκόσμια κοινωνία απελευθερωμένη από την ανάγκη και απαλλαγμένη από την εκμετάλλευση.
Ο Α. Χίτλερ οραματιζόταν την δια πυρός και σιδήρου επικράτηση των «Yπερανθρώπων» της Άριας φυλής. Καθεμία από τις αντίπαλες ιδεολογίες, – φιλελεύθερη δημοκρατία, – κομμουνισμός και φασισμός- φιλοδοξούσε να αναπλάσει τον κόσμο, δημιουργώντας μια Νέα Τάξη.
Στις δύο δεκαετίες που ακολούθησαν τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η φιλελεύθερη Δημοκρατία βρέθηκε σε κρίση.
Ο κομμουνισμός απέτυχε στο όραμα της παγκόσμιας επανάστασης και περιορίστηκε στη Σοβιετική Ένωση.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’20 η Κοινωνία των Εθνών διαλύθηκε και ο φασισμός έφτανε στο απόγειό του και γινόταν εφιαλτικά απειλητικός. Είχαν προηγηθεί:
-Το 1922, η κατάληψη της εξουσίας στην Ιταλία από τους φασίστες του Μπενίτο Μουσολίνι, που ονειρευόταν να αναστήσει τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία με τη βία και την τρομοκρατία.
– Το 1933, η κατάληψη της εξουσίας στη Γερμανία από τους ναζιστές του Αδόλφου Χίτλερ, με διακηρυγμένο στόχο να εξαφανίσουν τις «κατώτερες» φυλές των «Υπανθρώπων» και να εγκαθιδρύσουν την αυτοκρατορία της ανώτερης «Άριας» φυλής.
Φασίστες και ναζιστές, αφού στέριωσαν την εξουσία τους με την τρομοκρατία και το έγκλημα, προετοιμάστηκαν για να πνίξουν στον αίμα ολόκληρη την ανθρωπότητα. Το 1939, όταν θεώρησαν ότι είναι πανίσχυροι και καλά προετοιμασμένοι , προκάλεσαν το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που έμελλε να αποτελέσει τη μεγαλύτερη καταστροφή στην ανθρώπινη ιστορία.
Στην Ελλάδα ο Μεταξάς έχτιζε –τάχα- τον τρίτο ελληνικό πολιτισμό. Συμπαθούσε και θαύμαζε τις πολιτικές πρακτικές του Μουσολίνι και του Χίτλερ αλλά ο βασιλιάς Γεώργιος Β΄, στον οποίο στηριζόταν, ανήκε στην επιρροή των Άγγλων.
Ο πρώτος χρόνος του πολέμου
Τον πρώτο χρόνο του πολέμου ο Χίτλερ είχε μεγάλες στρατιωτικές επιτυχίες. Ο Μουσολίνι υστερούσε τόσο που ο Χίτλερ περιφρονούσε σχεδόν ανοιχτά το συνεταίρο του. Αναζητώντας μια νίκη που θα τον αποκαθιστούσε στα μάτια του Χίτλερ, ο Μουσολίνι μεθόδευσε επίθεση εναντίον της Ελλάδας, πιστεύοντας ότι ήταν εύκολος στόχος. Ξεκίνησε με μια σειρά προκλήσεις:
Στις 12-1-40, η Ιταλική αεροπορία βομβάρδισε το πολεμικό μας πλοίο « ΗΡΙΟΝ» στη Γραμβούσα της Κρήτης, στις 30-6-40 τα πολεμικά «ΓΕΩΡΓΙΟΣ» και « ΟΛΓΑ» στη Ναύπακτο και στις 15 Αυγούστου ιταλικό υποβρύχιο βύθισε το αντιτορπιλικό «ΕΛΛΗ» στην Τήνο.
Ο Μεταξάς αγνόησε τις προκλήσεις. Αλλά ο Μουσολίνι ήταν αποφασισμένος: Τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου προχώρησε σε τελεσίγραφο, με το οποίο ζητούσε να παραδοθεί η χώρα στα στρατεύματά του σε τρεις ώρες.
Ο Μεταξάς, εκφράζοντας το καθολικό αίσθημα, απέρριψε το τελεσίγραφο και στην προσπάθειά του Γράτσι να τον μεταπείσει, τον διέκοψε με ένα αποφασιστικό «ΟΧΙ», που έγινε σύμβολο, ισοδύναμο του « Μολών Λαβέ».
28η Οκτωβρίου 1940
Ξημερώνοντας η 28η Οκτωβρίου 1940, απ’ άκρη σ’ άκρη της Ελλάδας ο λαός ξεσηκωνόταν. Ενθουσιασμός, ζητωκραυγές, τραγούδια και παρελάσεις στους δρόμους, έδιναν την εικόνα γιορτής και ξεφαντώματος.
«Αξίζει να είναι κανείς Έλληνας τις μέρες αυτές», έγραφε ο Γ. Θεοτοκάς.
– Ο φυλακισμένος στην Κέρκυρα κομμουνιστής Ν. Ζαχαριάδης, με ανοιχτή επιστολή του διακήρυσσε :
-«Στον πόλεμο αυτό που διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις δίχως επιφύλαξη…..».
Ο εξόριστος συντηρητικός ηγέτης Π. Κανελλόπουλος έσπευδε εθελοντής στο μέτωπο και πολέμησε στην πρώτη γραμμή ως απλός στρατιώτης.
Από την άλλη μεριά, ο στρατηγός Βισκόντι Πράσκα διαβεβαίωνε τον Μουσολίνι την παραμονή του πολέμου: « Υπολογίζουμε να ολοκληρώσουμε την κατάληψη της Ελλάδας σε δέκα μέρες ή το πολύ σε δύο εβδομάδες. Η επιχείρηση που θα οδηγήσει στην παντελή διάλυση των ελληνικών δυνάμεων έχει μελετηθεί μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια και είναι απαλλαγμένη από κάθε πιθανό σφάλμα».
Με την πρώτη επίθεση, στις 5 το πρωί της 28ης Οκτωβρίου ’40, οι απροετοίμαστες ελληνικές δυνάμεις υποχώρησαν και οι Ιταλοί μπήκαν στο ελληνικό έδαφος. Μετά τον πρώτο αιφνιδιασμό ο ελληνικός στρατός πέρασε στην αντεπίθεση. Σε τρεις βδομάδες , δεν υπήρχε Ιταλός στο ελληνικό έδαφος και τα ελληνικά στρατεύματα με την καταδίωκαν τους Ιταλούς στα Αλβανικά βουνά.
Η ανθρωπότητα παρακολουθούσε με έκπληξη και θαυμασμό. Ήταν πραγματικά απίστευτη η γενναιότητα ,η αυτοθυσία , η δύναμη και η αντοχή που έδειξε ολόκληρος ο ελληνικός λαός. Στρατιώτες νηστικοί, ξυπόλητοι, ρακένδυτοι με πρησμένα πόδια, έτρεχαν με ενθουσιασμό στα αλβανικά βουνά κυνηγώντας τους ιταλούς με την ιαχή «αέρα- αέρα». Κι από κοντά οι γυναίκες κουβαλούσαν στην πλάτη πυρομαχικά, τρόφιμα και επιδέσμους για τους τραυματίες.
Στις 12 Δεκέμβρη του 40, ιταλός ταγματάρχης έγραφε στο ημερολόγιό του: «Οι Έλληνες μας κυνηγούν μέρα και νύχτα. Οι μισοί από τους άνδρες μου σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν. Δεν υπάρχει καμιά ελπίδα. Θα μας πετάξουν στη θάλασσα. Ποιος μπορούσε να φανταστεί ότι η αγέρωχη εκστρατεία μας κατά της Ελλάδας θα κατέληγε σε τέτοιο φιάσκο καταισχύνης;».
Το έπος του ’40 γράφτηκε 18 μόλις χρόνια μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες αλλά με πρωτοφανή σύμπνοια και ομοψυχία λαού και ηγεσίας απέναντι στη φασιστική βία.
«Εκεί ξαναγεννήθηκε ο αληθινός πατριωτισμός», σημειώνει ο Λεωνίδας Κύρκος.
Αυτός ο πατριωτισμός δεν έσβησε με την ήττα από τους Γερμανούς και τη βαριά Κατοχή. Το κεφάλαιο που άνοιξε στην Πίνδο και τα Αλβανικά βουνά, συνεχίστηκε με την εξίσου μεγαλειώδη Εθνική Αντίσταση.
Γ΄. ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Το έπος του ‘40 και η Εθνική Αντίσταση που αυτό πυροδότησε, γράφτηκαν με πολύ αίμα, πολλά δάκρυα και ανείπωτη οδύνη. Το τίμημα της αξιοπρέπειας και της υπεράσπισης της ελευθερίας, ήταν βαρύτατο.
Το τέλος του πολέμου, βρήκε τη χώρα καθημαγμένη, την κοινωνία σπαραγμένη, την οικονομία διαλυμένη και το λαό αποδεκατισμένο, αλλά ηθικά υπέροχη εθνικά υπερήφάνη και αντάξια της Ιστορίας της.
Η μεγάλη έξαρση αναβάπτισε και αναγέννησε το έθνος τόνωσε την ατομική, συλλογική και εθνική αυτοπεποίθηση, ενίσχυσε την ιστορική αυτογνωσία και πλούτισε τα συλλογικά βιώματα.
Η ελληνική νίκη και η εθνική αντίσταση συνέβαλαν σημαντικά στην ήττα του φασισμού και κέρδισαν την καθολική αναγνώριση:
“Στο εξής πρέπει να λέμε όχι ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες αλλά ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες”, είπε σε ραδιοφωνικό του μήνυμα ο Ουίνστον Τσόρτσιλ.
“Οι Έλληνες εξ όλων των αντιπάλων που με αντιμετώπισαν, πολέμησαν με παράτολμο θάρρος και υψίστη περιφρόνηση προς το θάνατο”, παραδέχτηκε ο Αδόλφος Χίτλερ.
“Όταν νικήσουμε, θα μπούμε στη Βουλγαρία ως τιμωροί στη Γιουγκοσλαβία ως ελευθερωτές και στην Ελλάδα ως προσκυνητές”, διακήρυξε ο Ιωσήφ Στάλιν
Δ’ Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Ο Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν κατ΄εξοχήν ιδεολογικός πόλεμος. Η σύγκρουση ήταν ανάμεσα στη νοσηρή ιδεολογία του φασισμού και την υπεράσπιση της Ελευθερίας, της Δημοκρατίας και της Αξιοπρέπειας.
Οι έξαλλες και παρανοϊκές ιδέες που επιδίωκαν την εγκαθίδρυση της αυτοκρατορίας των «Υπερανθρώπων» της άριας φυλής και την εξόντωση των «Υπανθρώπων» των κατωτέρων φυλών, δεν είχαν προηγούμενο στην ανθρώπινη ιστορία.
Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας και ο καθολικός κίνδυνος που συνεπαγόταν για την ανθρωπότητα, συνάσπισε εναντίον του φασισμού δυνάμεις με διαφορετικές ιδεολογίες και πολιτικά συστήματα.
Αυτός ο χαρακτήρας του πολέμου, οδήγησε στην υπέρβαση των πολιτικών αντιθέσεων στην Ελλάδα από τις πολιτικές ηγεσίες. Αυτός είναι ο βαθύτερος λόγος για τον οποίο στάθηκαν δίπλα-δίπλα ο φυλακισμένος Ν. Ζαχαριάδης, ο εξόριστος Π. Κανελλόπουλος και ο ακροδεξιός Ι. Μεταξάς και το σύνολο της πολιτικής και πνευματικής ηγεσίας. Όλοι τους στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων και εξασφάλισαν την σύμπνοια και την ομοψυχία του λαού στην κρίσιμη ιστορική στιγμή.
Ε΄ ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η νίκη της Δημοκρατίας στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οδήγησε σε μια μεγάλη και πρωτοφανή κατάκτηση: Η επί αιώνες σπαρασσόμενη Ευρώπη, μεταμορφώθηκε σε μια αδιατάρακτα ειρηνική κοινότητα.
Η ειρήνη είναι μέγα αγαθό. Αλλά δεν σταματάει –και ευτυχώς- την Ιστορία. Παραφράζοντας τον Κλαούζεβιτς μπορούμε να πούμε ότι: « Η ειρήνη είναι πόλεμος με άλλα μέσα».
Τα μέσα του πολέμου είναι η ξιφολόγχη, το πολυβόλο, η πυρηνική βόμβα και σκορπούν το θάνατο. Τα μέσα της ειρήνης, είναι ο οικονομικός ανταγωνισμός, η τεχνολογία, η επιστημονική γνώση, η οργανωμένη προσπάθεια και αποβλέπουν στη διάκριση, την υπεροχή και την εξασφάλιση πλεονεκτικής θέσης.
Εκτός από τα μέσα, διαφέρουν και οι τρόποι. Ο πόλεμος απαιτεί άκαμπτη θέληση, ασυμβίβαστη στάση, αδιαπραγμάτευτες αρχές και προ παντός αίμα. Απαιτεί τα « Μολών λαβέ», τα «ΟΧΙ», τα «Η ταν ή επί τας». Έχει, δηλαδή, τρόπους απόλυτους, καθολικούς και κατ’ αποτέλεσμα ολέθριους.
Οι τρόποι της ειρήνης είναι σχεδόν διαμετρικά αντίθετοι: Χρειάζονται συνθέσεις, συμβιβασμούς, ευελιξία και συλλογική πειθαρχημένη και σκληρή δουλειά. Και κατ’ αποτέλεσμα είναι δημιουργικοί και οδηγούν στην πρόοδο και την ευημερία.
Σήμερα, εμείς οι Έλληνες, ζούμε – «στην καλύτερη γειτονιά του κόσμου»,- την ειρηνικότερη και δημοκρατικότερη περίοδο που υπήρξε ποτέ και συμμετέχουμε στη μεγαλύτερη πολιτική και πολιτισμική κατάκτηση της Ενωμένης Ευρώπης.
Αλλά ζούμε, επίσης, μια ήττα και μια ντροπή:
– Ήττα στο στίβο της οικονομίας, της τεχνολογίας, της επιστημονικής γνώσης, της κοινωνικής, διοικητικής και πολιτικής οργάνωσης. Μ’ άλλα λόγια την ήττα της χρεοκοπίας.
Ντροπή στο στίβο της πολιτικής :- Στην χώρα που καυχιόμαστε δίκαια ότι γέννησε τη Δημοκρατία.
Η χώρα που πολέμησε ανένδοτα το φασισμό.
Η χώρα που ισοπεδώθηκε από το ναζισμό, έχει το θλιβερό προνόμιο να αναδεικνύει τρίτη δύναμη στο Κοινοβούλιό της τα πιο αυθεντικά, τα πιο επικίνδυνα κακέκτυπα του ναζισμού.
Άθλιο αποτέλεσμα ενός άθλιου, ανεύθυνου και ανερμάτιστου δημαγωγικού δημόσιου λόγου, συνδυασμένου με ευρύτερα εκφυλιστικά κοινωνικά φαινόμενα και μεγάλη πολιτική ανεπάρκεια, σε ένα περιβάλλον χυδαίου και άκρατου εθνικο-λαϊκισμού.
Τι πρέπει να κάνουμε:
– Χρειάζεται να κατανοήσουμε τους όρους, με τους οποίους διεξάγονται οι «μάχες» στο πεδίο του ειρηνικού ανταγωνισμού.
– Επιβάλλεται να διαμορφώσουμε ένα καθαρό μέτωπο απέναντι στο νεοναζισμό, το λαϊκισμό, την καταδημαγώγηση, το διχαστικό λόγο, τη μετάθεση των ευθυνών μας στους άλλους, τις συνωμοτικές ερμηνείες των γεγονότων και της ιστορίας μας.
Πρέπει: Nα επανεξετάσουμε νοοτροπίες, αντιλήψεις και πρακτικές.
– Να προτάξουμε το γενικό, το συλλογικό, το Εθνικό .
-Να ανακτήσουμε την υπευθυνότητα του πολίτη που κρίνει, διακρίνει και επικρίνει αλλά και δημιουργεί, συμμετέχει και αναλαμβάνει τη δική του ευθύνη.
-Nα σταθούμε με τόλμη και ειλικρίνεια απέναντι στα λάθη και τις αδυναμίες μας.
Ως λαός, έχουμε την ακατανίκητη δύναμη, να επιβιώνουμε και να ξεχωρίζουμε στις μεγάλες δίνες της Ιστορίας. Μπορούμε να διακριθούμε και στο πεδίο της ειρήνης. Αρκεί να πορευτούμε με τη σύμπνοια, την ομοψυχία και την αίσθηση χρέους και ευθύνης που απαιτούν οι σημερινές περιστάσεις.
Αυτό είναι το δικό μας χρέος και αυτή η καλύτερη τιμή στους ήρωες του ’40 και της Εθνικής Αντίστασης.
