Μπροστά στην αυξανόμενη στεγαστική κρίση και την τουριστική πίεση που υφίσταται το κέντρο της Αθήνας, οι αρχές προχωρούν στη χάραξη μιας πολυεπίπεδης στρατηγικής. Ένα “κοκτέιλ” μέτρων, από φορολογικά κίνητρα για ενίσχυση της μακροχρόνιας μίσθωσης έως το πάγωμα νέων αδειών Airbnb, βρίσκεται στο τραπέζι του διαλόγου.
Περιοχές σε κρίσιμο σημείο: Επτά γειτονιές στο μικροσκόπιο
Η νέα παρέμβαση στοχεύει κυρίως στις πιο υπερκορεσμένες περιοχές του κέντρου: Κουκάκι, Εξάρχεια, Παγκράτι, Μετς, Βοτανικός, Ρουφ και Μεταξουργείο. Οι γειτονιές αυτές δέχονται εντονότατη πίεση λόγω της βραχυχρόνιας μίσθωσης και της τουριστικής ανάπτυξης, με επιπτώσεις στην κατανάλωση νερού και ενέργειας, στη διαχείριση απορριμμάτων, στον κυκλοφοριακό φόρτο και την ηχορύπανση.
Το σχέδιο προβλέπει «κόφτες» στις νέες άδειες Airbnb στα πρώτα τρία δημοτικά διαμερίσματα της πόλης, αλλά και νέα κίνητρα για να παραμείνουν οι κατοικίες στη μακροχρόνια μίσθωση.
Το φαινόμενο της Βενετίας “χτυπά” την Αθήνα
Μελέτες του Δήμου Αθηναίων δείχνουν σαφή τάση μετατροπής περιοχών του ιστορικού κέντρου – όπως η Πλάκα, το Κολωνάκι και το Μοναστηράκι – σε «τουριστικές πόλεις», με την απουσία μόνιμων κατοίκων να γίνεται όλο και πιο αισθητή. Ο κίνδυνος μετατροπής της πόλης σε «ζωντανό ντεκόρ» για τουρίστες είναι υπαρκτός.
Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Τουριστικής Ικανότητας, 14 γειτονιές βρίσκονται σε υψηλό κορεσμό και 17 σε μέτριο, με φαινόμενα σταδιακής τουριστικοποίησης να εμφανίζονται πλέον και σε περιοχές όπως το Δουργούτι, η Φωκίωνος Νέγρη και τα Κάτω Πατήσια.
Το Airbnb επηρεάζει άμεσα τα ενοίκια
Σε 27 συνοικίες της Αθήνας παρατηρείται ταυτόχρονη αύξηση στις βραχυχρόνιες μισθώσεις και στις τιμές των ενοικίων. Περιοχές όπως τα Εξάρχεια, η Πλατεία Βικτωρίας, το Ψυρρή, το Κουκάκι και το Μουσείο δέχονται έντονη πίεση, με τη φέρουσα ικανότητα της πόλης να αγγίζει τα όριά της.
Παρότι η Αθήνα δεν έχει ακόμη χαρακτηριστικά «υπερτουριστικής» πόλης, παρατηρείται αυξημένη «τουριστική ευθραυστότητα» — δηλαδή πίεση σε υποδομές, υπηρεσίες και ποιότητα ζωής.
Serviced Apartments: Νέα τάση, ίδια πρόκληση
Παρά το «πάγωμα» των Airbnb σε κάποιες περιοχές, η απαγόρευση παρακάμπτεται μέσω των “serviced apartments” — δηλαδή διαμερισμάτων με υπηρεσίες ξενοδοχείου, χωρίς να υπόκεινται στις ίδιες ρυθμίσεις. Αυτή η νέα τάση προσομοιάζει με τα βραχυχρόνια καταλύματα και αυξάνεται ταχύτατα στην Αθήνα, δημιουργώντας “γκρίζες ζώνες” στη ρύθμιση της αγοράς.
Η κρυμμένη δυναμική των 2,3 εκατομμυρίων κλειστών κατοικιών
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ινστιτούτου Eteron, σχεδόν 1 στα 4 διαμερίσματα στις μεγάλες πόλεις παραμένει κλειστό. Μόνο στον Δήμο Αθηναίων, καταγράφονται περίπου 132.000 κενά διαμερίσματα, κυρίως λόγω παλαιότητας, εγκατάλειψης και έλλειψης κινήτρων ανακαίνισης.
Η κυβέρνηση, μέσω του σχεδίου “Σπίτι μου ΙΙ” και της παροχής φορολογικών κινήτρων, επιχειρεί να κινητοποιήσει ιδιώτες και θεσμικούς φορείς για την ενεργοποίηση αυτού του τεράστιου αποθέματος.
Κοινωνική Αντιπαροχή: Ανάπλαση με κοινωνικό αποτύπωμα
Ένα νέο εργαλείο που προωθείται είναι η κοινωνική αντιπαροχή: το Δημόσιο διαθέτει ακίνητα και οικόπεδα σε ιδιώτες εργολάβους, οι οποίοι αναλαμβάνουν την κατασκευή κατοικιών που θα διατεθούν σε νέους πολίτες με χαμηλό ενοίκιο.
Οι εργολάβοι αποζημιώνονται μέσω εμπορικής αξιοποίησης τμήματος των ακινήτων ή οικοπέδων, ενώ το Δημόσιο διατηρεί την ιδιοκτησία. Πιλοτικά προγράμματα δρομολογούνται ήδη σε περιοχές όπως η Κηφισιά, το Μαρούσι, ο Βόλος και η Ξάνθη.
Το μεγάλο στοίχημα: Μια ισορροπημένη πόλη
Η Αθήνα βρίσκεται πλέον μπροστά σε μια κρίσιμη επιλογή: θα ακολουθήσει τη διαδρομή της υπερτουριστικοποίησης, με τις γειτονιές της να αδειάζουν από μόνιμους κατοίκους; Ή θα πετύχει τη δύσκολη ισορροπία ανάμεσα στην τουριστική ανάπτυξη και την προστασία της κατοικίας;
Η απάντηση θα κριθεί από τη βούληση για αυστηρούς ελέγχους, την πολιτική βούληση, και –τελικά– την ενεργοποίηση των ιδιωτών, με τον κατάλληλο συνδυασμό κινήτρων και ρυθμίσεων.