Του Σεραφείμ Κερασιώτη, Εκπαιδευτικός – Μαθηματικός, 2ος Διευθυντής ΕΠΑΛ Γαλατσίου
Η περιπέτεια της Δευτεροβάθμιας ΤΕΕ φαίνεται ότι συνεχίζεται και η αγωνία του τι μέλει γενέσθαι αγγίζει, μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικούς αλλά και φορείς που απαρτίζουν τον κοινωνικό και οικονομικό ιστό της χώρας.
Αυτή τη φορά στους στόχους του υπουργείου παιδείας σύμφωνα με τις δηλώσεις της ομολόγου υπουργού είναι η αναβάθμιση της ΤΕΕ και η στροφή της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης προς την τεχνική, έτσι ώστε να μετατοπιστούν τα ποσοστά του 70%-30% που είναι σήμερα υπέρ της γενικής εκπαίδευσης.
Η χώρα μας συγκαταλέγεται σύμφωνα με τη Eurostat στις πρώτες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης(Ε.Ε) με τα υψηλότερα ποσοστά αποφοίτων ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ποσοστό που ξεπερνά το 80% έναντι του 75% του Μ.Ο των χωρών της Ε.Ε με πρώτη χώρα τη Φιλανδία που αγγίζει το ποσοστό του 90%.
Στα αντίστοιχα ποσοστά των αποφοίτων της Δευτεροβάθμιας Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, η χώρα μας κατέχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά που αγγίζει το 30% του συνόλου των μαθητών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης με τα χαμηλότερα να κατέχουν η Πορτογαλία 27% και η Ιταλία 24%, με το Μ.Ο της Ε.Ε να αγγίζει το 55% και με τα υψηλότερα ποσοστά να τα κατέχουν χώρες όπως η Αυστρία 71%, η Ολλανδία 68%, το Βέλγιο 67%, η Αγγλία 67%, η Γερμανία 63 – 70% κ.ο.κ.
Οι συνεχείς μεταρρυθμίσεις στην ΤΕΕ από 1960 μέχρι το 2006, δεν κατόρθωσαν να δημιουργήσουν ένα σταθερό εκπαιδευτικό πλαίσιο στην ΤΕΕ που θα ξεπερνούσε τη κρίση που την ακολουθεί σε όλες τις μεταρρυθμιστικές περιπέτειες που ενώ σχεδόν όλες έχουν ως κίνητρο και σκοπό την αναβάθμισή της και την στροφή του μαθητικού δυναμικού από τη γενική εκπαίδευση προς την τεχνική, εντούτοις παραμένει στα ίδια και σε χειρότερα επίπεδα σε σχέση με τα προηγούμενά της.
Τα υψηλότερα ποσοστά του 40% η ΤΕΕ τα άγγιξε το σχολικό έτος 2001-2002 με τα χαμηλότερά της 25,5% το σχολικό έτος 1982-1983. Τα άλλα σχολικά έτη τα ποσοστά αυξομειωνόταν ανάμεσα στα παραπάνω, αλλά ποτέ δεν δημιουργήθηκε σταθερό υψηλό ποσοστό που να μπορέσουμε να σταθούμε και να το αξιολογήσουμε.
Παράλληλα η αγορά εργασίας μαστίζεται σήμερα από ανεργία σε υψηλά ποσοστά που αγγίζουν το 14% εκ των οποίων το μισό οφείλεται στην διαρθρωτική εκπαιδευτική ανεργία και η ζήτηση ειδικευμένων τεχνιτών να είναι αισθητά υψηλότερη από αυτή των πτυχιούχων ΑΕΙ και των αποφοίτων γενικής εκπαίδευσης αλλά και η ζήτηση τεχνικών προσόντων να είναι συνεχώς αυξανόμενη.
Έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (Π.Ι) δίνει στοιχεία σημαντικά για τους απόφοιτους της γενικής και τεχνικής επαγγελματικής εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα από την έρευνα προκύπτει ότι μετά από 6,5 χρόνια αποφοίτησης το ποσοστό απασχόλησης είναι 73,4% για τους απόφοιτους της ΤΕΕ και μόλις 56,7% για τους απόφοιτους των Ενιαίων – Γενικών Λυκείων. Ακόμη οι απόφοιτοι της ΤΕΕ υπερέχουν σε ότι αφορά την σταθερότητα, την ασφάλεια και τις αποδοχές στην εργασία, βρίσκουν την πρώτη εργασία τους σε συντομότερο χρονικό διάστημα, ενώ η παρουσία τους στην αγορά εργασίας έχει μεγαλύτερη διάρκεια.
Η έρευνα όμως έδειξε ότι η ΤΕΕ δεν συνδέεται αποτελεσματικά με την αγορά εργασίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι δείκτες ετεροαπασχόλησης για τους απόφοιτους ΤΕΕ είναι στο κόκκινο με αποτέλεσμα μόνο το 28,5% κατά Μ.Ο να απασχολείται σε εργασία που έχει σχέση με την ειδικότητά του της ΤΕΕ, ποσοστό που διαφοροποιείται βεβαίως από ειδικότητα σε ειδικότητα. Ακόμη η έρευνα αποκαλύπτει ότι ένας στους πέντε μαθητές δεν ολοκληρώνει τις σπουδές του στην ΤΕΕ, δηλαδή έχουμε σχολική διαρροή του 20% με αντίστοιχη διαρροή στη γενική εκπαίδευση το 3-4%.
Τι συμβαίνει λοιπόν στην ΤΕΕ και βρίσκεται σε τόσο χαμηλά ποσοστά στη χώρα μας; Γιατί ενώ τα ποσοστά των αποφοίτων της δευτεροβάθμιας δωδεκαετούς εκπαίδευσης είναι από τα υψηλότερα στην Ε.Ε, τα ποσοστά των αποφοίτων της ΤΕΕ είναι από τα χαμηλότερα; Είναι αποτέλεσμα των διαχρονικών αντιλήψεων και προκαταλήψεων που διακατέχονται τα κοινωνικά στρώματα όπου απαξιώνεται η χειρονακτική εργασία και μαζί της όλα τα επαγγέλματα που την εμπεριέχουν; Είναι μια άτυπη αντιπαράθεση μεταξύ των πνευματικών επαγγελμάτων και των χειρονακτικών που έχει την αρχή της αιώνες πριν στη χώρα μας; Είναι ένα παιγνίδι εξουσίας μεταξύ των αποφοίτων της γενικής εκπαίδευσης που οδηγούνται σε ανώτερη μόρφωση μέσω των ΑΕΙ και σε επαγγέλματα καταξιωμένα κοινωνικά και των αποφοίτων της ΤΕΕ που οδηγούνται στην αγορά εργασίας σε μη κοινωνικά καταξιωμένα χειρωνακτικά επαγγέλματα;
Ποιο είναι το αόρατο εκείνο χέρι που οδηγεί τους μαθητές απόφοιτους του Γυμνασίου προς την Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση, που είναι συνήθως παιδιά χαμηλών κοινωνικών και οικονομικών στρωμάτων και μεταναστών; Ποιοι παράγοντες διαμορφώνουν τους συσχετισμούς των ποσοστών των μαθητών που παρακολουθούν την ΤΕΕ που συνήθως είναι μαθητές με χαμηλές επιδόσεις στα μαθήματα, παρουσιάζουν μαθησιακές δυσκολίες και έχουν γνωστικά κενά;
Γιατί η ΤΕΕ δεν κατόρθωσε να γίνει εκπαίδευση συνειδητής επιλογής και όχι αναγκαστικής και κατευθυνόμενης επιλογής; Γιατί ενώ στη συντριπτική πλειοψηφία του συνόλου των επαγγελμάτων της ελληνικής κοινωνίας απαιτούνται προσόντα που καλύπτονται από τις ειδικότητες της ΤΕΕ και οι ανάγκες της αγοράς εργασίας σε κατώτερα και μεσαία στελέχη είναι αυξημένες, το εκπαιδευτικό μας σύστημα παράγει μεγαλύτερο ποσοστό ανώτερων και ανώτατων στελεχών με αποτέλεσμα να υπάρχει τεράστιο ποσοστό διαρθρωτικής εκπαιδευτικής ανεργίας;
Γιατί ενώ υπάρχει αυξημένη ζήτηση μεσαίων στελεχών στην αγορά εργασίας, έχουμε παράλληλα ανεργία και των μεσαίων στελεχών; Γιατί υπάρχει τεράστια ετεροαπασχόληση στους απόφοιτους της ΤΕΕ τη στιγμή που υπάρχει αυξημένη ζήτηση σε μεσαία στελέχη επαγγελμάτων όπου υπάρχουν απόφοιτοι της ΤΕΕ;
Υπάρχει ένα σύνολο ερωτημάτων που χρειάζονται απαντήσεις για να εξηγηθεί το Ελληνικό παράδοξο που υπάρχει στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση όπου έχουμε ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά της Ε.Ε στην ΤΕΕ σε σχέση με τη Γενική εκπαίδευση.
Οι απαντήσεις δεν είναι ούτε απλές αλλά ούτε και αυτονόητες. Όμως θεωρώ ότι όλες οι μεταρρυθμίσεις που έγιναν στο παρελθόν στην ΤΕΕ που σκοπό είχαν την αναβάθμισή της και τη στροφή προς αυτή, δεν πέτυχαν το στόχο τους, γιατί δεν έδωσαν πειστικές απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα και δεν έπεισαν τους πολίτες αυτής της χώρας.
Η στροφή προς την ΤΕΕ δεν επιτυγχάνεται με δηλώσεις και καλές προθέσεις. Δεν πραγματοποιείται η στροφή προς την ΤΕΕ μόνο με νομοθετικά πλαίσια που δεν υποστηρίζονται και δεν ενισχύονται με διαχρονικές δράσεις υπέρ των αποφοίτων της ΤΕΕ. Δεν πετυχαίνουν οι στόχοι όταν δεν υπάρχει όραμα και προοπτική αλλά και καταξίωση των αποφοίτων μέσω των επαγγελμάτων που εμπεριέχουν την χειρωνακτική εργασία. Δεν πετυχαίνουν οι στόχοι καμιάς μεταρρύθμισης όταν διαχωρίζουμε τους μαθητές από την πρώτη παιδική τους ηλικία σε αυτούς που παίρνουν τα γράμματα και θα σπουδάσουν στα ΑΕΙ και στη συνέχεια θα κατακτήσουν υψηλές κοινωνικές θέσεις και στους μαθητές που δεν παίρνουν τα γράμματα και θα οδηγηθούν στην ΤΕΕ και στη συνέχεια σε χειρωνακτικά κοινωνικά «απαξιωμένα» επαγγέλματα. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα πρέπει να σταματήσει να είναι χώρος αναπαραγωγής των κοινωνικών διακρίσεων και να γίνει χώρος μόρφωσης και ανάδειξης των ιδιαίτερων κλίσεων και ενδιαφερόντων των μαθητών.
Η ΤΕΕ είναι πλέον καιρός να πάρει στο εκπαιδευτικό μας σύστημα τη θέση που της ανήκει για να απαλειφθούν όλες οι στρεβλώσεις που δημιουργούν το Ελληνικό παράδοξο. Δεν αρκούν οι λεκτικές δηλώσεις και διαβεβαιώσεις της σημερινής πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου παιδείας που επιχειρεί με την νέα μεταρρύθμιση τη στροφή προς την ΤΕΕ με σκοπό να αγγίξουμε τα ποσοστά της Ε.Ε. Δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί στροφή προς την ΤΕΕ με αυτοματισμούς, αλλά ούτε μόνο με κανονιστικές διατάξεις. Χρειάζονται βαθιές τομές και συνεχείς υποστηριχτικές δράσεις και φυσικά οικονομικοί πόροι για να χτιστεί η νέα ΤΕΕ που θα δίνει όραμα και προοπτική στους νέους και όχι να τους σπρώχνει βίαια σε μια Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση όπου υπάρχει η ενοχοποίηση του παρελθόντος. Η ΤΕΕ θα πρέπει να αναδειχθεί ως πρώτη εθνική εκπαιδευτική προτεραιότητα και όχι μια επιλογή ανάγκης στο εκπαιδευτικό μας σύστημα.
Εδώ και τώρα η ΤΕΕ να αναδειχθεί ως η κυρίαρχη βαθμίδα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, όπου οι μαθητές θα αποκτούν γνώσεις και δεξιότητες, θα καλλιεργούν την κριτική και ερευνητική σκέψη και θα προσανατολίζονται επαγγελματικά σύμφωνα με τις ιδιαίτερες κλίσεις τους, μέσα από ευέλικτα προγράμματα σπουδών που θα είναι προσαρμοσμένα στον κάθε μαθητή.
Η ΤΕΕ να γίνει η κυψέλη της εκπαίδευσης, όπου οι απόφοιτοι θα έχουν πάρει τη γενική μόρφωση, θα έχουν αναπτύξει τις ιδιαίτερες κλίσεις και δεξιότητες, θα έχουν πάρει τις αρχές του επαγγελματικού προσανατολισμού και τις εργαστηριακές εμπειρίες και πρακτικές, που θα τους δώσει τα εφόδια εκείνα που είτε θα τους οδηγήσουν συνειδητά στην αγορά εργασίας για την άσκηση του επαγγέλματος ειδικότητας αποφοίτησης, γιατί υπάρχουν πάρα πολλά επαγγέλματα που δεν χρειάζεται ανώτερη εκπαίδευση για να τα ασκήσεις, είτε θα συνεχίσουν σε ανώτερη εκπαίδευση και στη συνέχεια στην αγορά εργασίας για να ασκήσουν επαγγέλματα που είναι απαραίτητη η ανώτερη εκπαίδευση.
Όμως και στις δύο περιπτώσεις η επιλογή θα είναι συνειδητή και σεβαστή αλλά το σημαντικότερο μέσα από αυτό το σχολείο θα επιτευχθεί η καταξίωση των επαγγελμάτων που αναφέρονται ως χειρωνακτικά, γιατί η επιλογή έγινε μέσα από ενιαίες εκπαιδευτικές διαδικασίες όπου οι μαθητές έκαναν τις επιλογές τους σύμφωνα με τις ιδιαίτερες κλίσεις και τα ενδιαφέροντά τους. Δηλαδή οι απόφοιτοι της ΤΕΕ θα είναι είτε τα αυριανά μεσαία στελέχη (τεχνικοί, τεχνίτες, εργοδηγοί, επαγγελματίες, επιχειρηματίες, στελέχη επιχειρήσεων κ.ο.κ), είτε ανώτερα στελέχη πανεπιστημιακής και τεχνολογικής εκπαίδευσης (απόφοιτοι πολυτεχνικών, γεωπονικών, τεχνολογικών, οικονομικών, ιατρικών, παραϊατρικών σχολών κ.ο.κ) που θα έχουν προσανατολιστεί επαγγελματικά μέσα στην ΤΕΕ και θα έχουν έρθει σε επαφή με τα εργαστήρια και τα μαθήματα ειδικότητας και γενικής ωφελιμότητας που προαπαιτούνται για τη συνέχιση των σπουδών στην ανώτερη τεχνολογική και πανεπιστημιακή εκπαίδευση.
Παράλληλα η πολιτεία θα πρέπει να στηρίξει εκπαιδευτικά και επαγγελματικά τους αποφοίτους της ΤΕΕ με την πρακτική άσκηση όλων στην αγορά εργασίας, για την απόκτηση επιπλέον εμπειριών σε πραγματικές συνθήκες εργασίας, ώστε οι απόφοιτοι να αποκτήσουν την αυτοεκτίμηση για τις ικανότητές τους στην επιτυχή άσκηση του επαγγέλματος, ώστε να παραμείνουν στο επάγγελμα της ειδικότητας που αποφοίτησαν και να μην οδηγούνται σε ετεροαπασχόληση ή υποαπασχόληση λόγω ελλιπούς πρακτικής άσκησης. Θεωρώ ότι ένας από τους σημαντικούς παράγοντες επιτυχούς πορείας των αποφοίτων της ΤΕΕ στο επάγγελμα είναι η πρακτική άσκηση και η συνεχείς ενισχυτικές και επιμορφωτικές δράσεις εκ μέρους της πολιτείας.
Η στροφή προς την ΤΕΕ σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να είναι βίαιη και χωρίς προοπτική. Να εξασφαλιστούν όλοι οι όροι και οι προϋποθέσεις για την ομαλή μετάβαση προς την αναβαθμισμένη ΤΕΕ με συμμάχους τους μαθητές, τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς αλλά και την αποδοχή ολόκληρης της κοινωνίας. Δεν είναι εύκολο να πραγματοποιηθεί, είναι όμως υποχρέωση όλων μας να στηρίξουμε όλες τις δράσεις και τις ενέργειες προς αυτή τη κατεύθυνση για μια ελπιδοφόρα ΤΕΕ στην υπηρεσία του λαού και ειδικότερα των νέων μας.
